Αποκριάτικα Παιχνιδίσματα Μέρος 1ο

Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου, μια κινητή περίοδο στην Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής.

Τις μέρες αυτές γίνεται το έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας και του «μασκαρεματος», της μεταμφίεσης, που έχει παραμείνει Κρονια «Λουπερκάλια» και «Σατουρνάλια» και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν πίνοντας κρασί και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο προς τιμή του Διόνυσου.

Ένα από τα πιο φημισμένα παραδοσιακά καρναβάλια στον ελλαδικό χώρο είναι και οι "Μπούλες" στη Νάουσα Ημαθίας. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και πιθανότατα έχει σχέση με τελετές φυλετικής μύησης όπως η τελετή ενηλικίωσης κατά την οποία ο νέος, ντυμένος με γυναικεία ρούχα και οδηγούμενος από ανύπανδρους άντρες της φυλής, θα μυηθεί με τη σειρά του στα μυστικά της, θα αποβάλλει τη γυναικεία ενδυμασία και θα μεταμορφωθεί σε άνδρα. Σήμερα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στη μακραίωνη ιστορία του το έθιμο μεταπλάθει και παράλληλα ενσωματώνει στα επί μέρους στοιχεία του, την τοπική παράδοση, τους μύθους, τους θρύλους, τα τραγούδια και τους ηρωικούς αγώνες της Νάουσας.Παλιότερα το καρναβάλι γινόταν παντού στην Ελλάδα με μασκαράτες ομαδικές, χορούς, γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα έθιμα σε κάθε μέρος. Ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, κρασί και χίλια δυο πειράγματα. Μεγαλύτερα κέντρα τέτοιου ξεφαντώματος ήταν, όπως και σήμερα, η Πάτρα με το περιβόητο Πατρινό καρναβάλι, που έχει τις ρίζες του στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ξάνθη με το ξακουστό πλέον Ξανθιώτικο Καρναβάλι, που γίνεται πόλος έλξης αφού έχει το μεγαλύτερο καρναβάλι των Βαλκανίων με πολλά λαογραφικά στοιχεία, η Πλάκα των Αθηνών, και η Θήβα καθώς και το Δαφνί Λακωνίας με τον περίφημο «βλάχικο γάμο» της. Στη Θήβα γίνεται και σήμερα ο «βλάχικος γάμος» που αρχίζει από την Τσικνοπέμπτη και αποτελείται από το προξενιό, το γάμο δυο νέων και τελειώνει με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι των συμπεθέρων. Όλες αυτές οι διαδικασίες είναι γεμάτες από σατυρική αθυροστομία, κέφι, γλέντι και χορό. Στην Πάτρα γίνεται το μεγαλύτερο καρναβάλι της Ελλάδας με διάρκεια δύο μηνών και τη τελευταία Κυριακή της αποκριάς γίνεται παρέλαση αρμάτων με επικεφαλής το ομοίωμα του θεού της αποκριάς του «Καρνάβαλου» και ακολουθία διάφορων άλλων έξυπνων μασκαρεμάτων, με τη συμμετοχή 40.000 καρναβαλιστών, και πλήθους επισκεπτών ενώ το κέφι δίνει και παίρνει. Στην Κοζάνη γίνεται το έθιμο του φανού, κατά το οποίο φωτιές και υπαίθρια γλέντια στήνονται σε διάφορες γειτονιές της πόλης.

Έτσι κι εμείς, στο πνεύμα των Απόκρεων κάναμε ποικίλες δραστηριότητες. Ακολουθούν ενδεικτικά κάποιες από εκείνες που άρεσαν στα παιδιά. 

Συζήτηση και εικονογράφηση του ποιήματος της Ρένας Καρθαίου: Καρναβάλι.

Ο Φλεβάρης έχει βάλει

τη σφραγίδα «Καρναβάλι».

Κι ύστερα φωνάζει: «Εμπρός,

τώρα γλέντι και χορός!»

Μύτες γίνονται μυτάρες

και τα αυτιά γίναν αυτάρες.

Να μαλλούρες και γυαλάκια,

στοματάρες και μουστάκια.

Κι άνοιξαν κι οι ουρανοί,

σεληνάνθρωποι, Αρειανοί

κατεβήκαν με σβελτάδα,

και πατήσαν στην Ελλάδα.

Ο Κωστάκης φουστανέλα

παριστάνει τον Τζαβέλα.

Και μια βλάχα που περνάει,

της γιαγιάς ρούχα φοράει.

Καουμπόηδες, Χιονάτες,

Με παπούτσια γάτοι, γάτες,

πειρατές και βασιλιάδες,

μασκαράδες, μασκαράδες!

Ποπό! χρώματα, στολές

γέλια, θόρυβος, χαρές!

Έμπα αγόρι, μπες κοπέλα

στου καρναβαλιού την τρέλα.

Να ’χαμε όλη τη χρονιά

χαρτοπόλεμο, παιδιά!

Μα κι οι Απόκριες κάθε μήνα,

μουσικές και σερπαντίνα.

Κουτσοφλέβαρε λεβέντη,

τ’ άναψες καλά το γλέντι.

Γρήγορα να φέρεις πάλι,

χορό, γέλια, καρναβάλι.

Παιχνίδι αντίληψης - κατανόησης - αντιστοίχησης: Οι ντετέκτιβ της τέχνης (Ιδέα από το περιοδικό Σύγχρονο Νηπιαγωγείο). Κάθε συννεφάκι περιέχει ένα αίνιγμα που σχετίζεται με έναν πίνακα ζωγραφικής (με θέμα τις Απόκριες) και τα παιδιά πρέπει, αφού μάθουν τα στοιχεία του σύννεφου να το αντιστοιχίσουν με τον σωστό πίνακα.

Παραδοσιακό Παιχνίδι: Η χάσκα. Ένα παιχνίδι που παιζόταν παλαιότερα με ένα κομμάτι χαλβά (Εύβρος) ή με ένα βρασμένο αυγό (Θεσσαλία). Εμείς το παίξαμε με σοκοφρετάκια και γλειφιτζούρια. Τα παιδιά κρατούν τα χέρια τους πίσω από την πλάτη και έπειτα προσπαθούν με το στόμα να πιάσουν ένα κέρασμα. Σημείωση: Τα παιδιά ξετρελαίνονται με αυτό το παιχνίδι. Δοκιμάστε το!

Παιχνίδι αντίληψης - κατανόησης - εικαστικής δημιουργίας: Ο μασκαράς. Τραγουδώντας το τραγούδι "Ο μασκαράς" τα παιδιά απεικονίζουν ζωγραφικά τον ήρωα του τραγουδιού.

Ο μασκαράς

Ένα μασκαρά όλοι μαζί
φτιάχνουμε τώρα στη στιγμή.
Δυο ματάκια στρογγυλά
κι ένα στόμα που γελά.

Δυο φρύδια κατσαρά 
και μουστάκια στην άκρη στριφτά.
Δυο αυτάκια μυτερά 
σκουλαρίκια κρεμαστά.

Μια μυτούλα πλακουτσή 
και γραβάτα μακρουλή.
Ένα σώμα πολύ χοντρό 
και καπέλο πολύ ψηλό.

Μία ζώνη στη μέση σφιχτά,
χέρια πόδια πολύ μικρά.
Ένα μασκαρά όλοι μαζί
φτιάξαμε τώρα στη στιγμή!

Εικαστικά/ κατασκευή για τις Απόκριες: Τρελοκαπελούδες και τρελογραβατούλιδες.

Μουσικοκινητική Δραστηριότητα - Άσκηση αντίληψης: Μια σερπαντίνα για ένα μουσικό όργανο. Στο συγκεκριμένο παιχνίδι αντιστοιχεί για κάθε μουσικό όργανο ένα χρώμα σερπαντίνας. Κάθε παιδί παίρνει από μια σερπαντίνα και καλείτε, κάθε φορά που ακούσει το μουσικό όργανο που αντιστοιχεί στο δικό του χρώμα σερπαντίνας να σηκωθεί και να χορέψει με ανάλογο ρυθμό.

Εικαστικά: Ο Κλόουν της Ανακύκλωσης. Φτιαγμένος μόνο με υλικά που περίσσεψαν από τα Αποκριάτικα παιχνιδίσματά μας.

Εικαστικά: Ο Χαρταετός της Ανακύκλωσης. Φτιαγμένος μόνο με υλικά που περίσσεψαν από τα Αποκριάτικα παιχνιδίσματά μας. Αφού είδαμε το βίντεο (Πέππα το γουρουνάκι: Ο χαρταετός), συζητήσαμε από τι φτιάχνεται ένας χαρταετός, τι χρειάζεται για να πετάξει ψηλά, που πρέπει να πετάμε τον χαρταετό μας και τι πρέπει να προσέχουμε (δέντρα, καλώδια της ΔΕΗ, δρόμους).

Αφήγηση του παραμυθιού της Ζωρζ Σαρή: Ο Αρλεκίνος και δραματοποίησή του με αυτοσχέδιες φιγούρες από τα παιδιά (κουκλοθέατρο).

Την ημέρα της Τσικνοπέμπτης αποφασίσαμε να το τσικνήσουμε με όλον των ειδών τις λιχουδιές που μας προσέφεραν οι γονείς των μαθητών μας. Ανοίξαμε και τα παράθυρα για να γαργαλήσουμε με τις μυρωδιές του φαγητού μας και ολόκληρη τη γειτονιά.

Φυσικά χορός και τραγούδι δεν έλειψαν. Ένα από τα αγαπημένα μας ήταν το Τζουμπαλάγια. Ήταν τόσο αγαπημένο που μας πόνεσε ο λαιμός (και της κυρίας έκλεισε κιόλας).

Τζουμπαλάγια

Τα  ταμ-ταμ μεσ’στην ζούγκλα  ηχούνε

κι Ινδάνοι με χαρά τραγουδούνε.

Κι ο αρχηγός τους το Μαύρο Τσακάλι

νικητής θα γυρίσει και πάλι.

Τζουμπαλά – Τζουμπαλά – Τζουμπαλάγια,

ω θεέ των Ινδιάνων Τζουμπαλάγια.

Η φωτιά  εις  το μέσον  αναμμένη

κι οι Ινδιάνοι  γύρω-γύρω μαζεμένοι.

Κι ο αρχηγός τους το Μαύρο Τσακάλι

τον χορό αρχινάει και πάλι.

Τζουμπαλά – Τζουμπαλά – Τζουμπαλάγια,

ω θεέ των Ινδιάνων Τζουμπαλάγια.

Η φωτιά  πιά την λάμψη έχει χάσει

κι ο αρχηγός τους πηγαίνει να πλαγιάσει.

Λεν οι γέροι ιστορίες  για κυνήγι

και γιατί έχουν μείνει τόσοι λίγοι.

Τζουμπαλά – Τζουμπαλά – Τζουμπαλάγια,

ω θεέ των Ινδιάνων Τζουμπαλάγια.

Οι Ινδιάνοι φεύγουν τώρα κουρασμένοι

και ο μάγος μονάχος απομένει.

Τραγουδά σιγανά και κάνει μάγια

στον θεό των Ινδιάνων Τζουμπαλάγια.

Τζουμπαλά – Τζουμπαλά – Τζουμπαλάγια,

ω θεέ των Ινδιάνων Τζουμπαλάγια.

Έπεται και συνέχεια σε επόμενη ανάρτηση.